CÁC TỔ CHỨC XÃ HỘI TỰ NGUYỆN Ở NÔNG THÔN ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG: LIÊN KẾT VÀ TRAO ĐỔI XÃ HỘI
ĐẶNG THỊ VIỆT PHƯƠNG[1]
BÙI QUANG DŨNG[2]
Mở đầu
Các
tổ chức xã hội là một chủ đề nghiên cứu quan trọng trong truyền thống
khoa học xã hội. Về mặt thực tiễn, đó cũng là điểm nóng của các thảo
luận về chính sách, do vai trò ngày càng lớn của các tổ chức này đối với
việc phát triển các quan hệ “dân sự” hiện nay. Dữ liệu từ một vài
nghiên cứu cho thấy Việt Nam có số lượng các tổ chức xã hội nhiều nhất
trong khu vực[3].
Một số nghiên cứu khác nhấn mạnh tới thực tế rằng các hình thức hội và
đoàn thể tự nguyện chủ yếu xuất hiện cùng với đổi mới kinh tế xã hội ở
Việt Nam (Wischermann and Nguyen Quang Vinh, 2003) Và cho đó là một phần
của tính đa dạng trong đời sống xã hội hiện nay.
Bài
viết này dựa trên dữ liệu của một chương trình nghiên cứu về các mạng
lưới xã hội tại xã Đồng Quang (nay đã tách thành phường Đồng Kỵ và
phường Trang Hạ, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh) [4].
Bài viết cố gắng nhận diện các tổ chức xã hội tự nguyện, các hình thức
liên kết và trao đổi xã hội ở nông thôn. Từ đó, các tác giả cũng nêu ra
một vài giả thuyết làm việc, nhằm định hướng cho những tìm tòi tiếp
theo, về khả năng hình thành cũng như đặc điểm của “khu vực dân sự” tại
nông thôn, trong bối cảnh một xã hội nông thôn đang chuyển đổi, hướng
tới hiện đại hóa và công nghiệp hóa.
1. Tên tổ chức và thời gian thành lập
Các
tổ chức tự nguyện thường xuất hiện dưới các tên: Hội, câu lạc bộ và
phường. Trong khi phường là một từ dùng cổ, để chỉ sự tập hợp thành nhóm
của các cá nhân; Thì câu lạc bộ (CLB) Lại là một từ dùng mới. Các tổ
chức tương ứng với hai tên gọi này cũng thể hiện sự khác biệt rõ rệt về
thời gian thành lập cũng như tính chất hoạt động của chúng.
Các
phường thường là những tổ chức có xuất xứ lâu đời, hoạt động liên tục
cho đến nay hoặc mới được khôi phục lại, chủ yếu liên quan đến các nhóm
sở thích hoặc các hoạt động dân gian phục vụ lễ hội (phường gà, phường
vật, phường trâu, v.v.). Còn các CLB lại là những tổ chức mới ra đời từ
sau Đổi mới (1986), chủ yếu liên quan đến các sinh hoạt thể thao, văn
hóa, văn nghệ (CLB bóng bàn, CLB cầu lông, CLB văn nghệ, v.v.). Hội là
từ dùng phổ biến nhất, là tên gọi chung cho tất cả các tổ chức xã hội.
Các
tổ chức xã hội tự nguyện được nói đến trong bài viết này là những tổ
chức tự nguyện của công dân Việt Nam cùng ngành nghề, cùng sở thích,
hoặc cùng chia sẻ những đặc trưng chung nào đó, có hoạt động định kì và
không nhằm mục tiêu lợi nhuận. Các tổ chức này hầu hết đều hoạt động ở
cấp xã, có hoặc không có đăng kí hoạt động với chính quyền địa phương,
và hoàn toàn độc lập về kinh phí. Xét về loại hình tổ chức, chúng tôi
thống kê được 22 loại hình tổ chức xã hội tự nguyện khác nhau ở Đồng
Quang:
Bảng: Danh sách các loại hình tổ chức xã hội tự nguyện ở Đồng Quang
TT
|
Tên tổ chức
|
TT
|
Tên tổ chức
|
1
|
Phường trâu
|
12
|
CLB cựu quân nhân
|
2
|
Phường gà
|
13
|
CLB quan họ
|
3
|
Phường chim
|
14
|
CLB văn nghệ
|
4
|
Phường cờ
|
15
|
CLB thơ
|
5
|
Phường chèo
|
16
|
CLB xe đạp
|
6
|
Hội đồng niên/ Đồng canh
|
17
|
CLB bóng bàn
|
7
|
Hội đồng học
|
18
|
CLB cầu lông
|
8
|
Hội đồng bạn
|
19
|
CLB dưỡng sinh
|
9
|
Hội đồng ngũ
|
20
|
CLB cây cảnh nghệ thuật
|
10
|
Hội bạn chiến đấu
|
21
|
Hội sinh vật cảnh
|
11
|
Hội cán bộ hưu trí
|
22
|
Hội khuyến học
|
Tương
ứng với mỗi loại hình tổ chức như thế, lại có những tổ chức với các tên
gọi cụ thể khác nhau. Xét về địa vực, sự khác nhau đó thể hiện ở tên
thôn (ví dụ: CLB cầu lông thôn Trang Liệt, CLB cầu lông thôn Đồng Kỵ),
tên xóm (hội bạn thân xóm Bông, hội bạn thân xóm Bằng), thậm chí ở cấp
độ hàng xóm. Xét theo đặc điểm của thành viên, sự khác nhau thể hiện ở
năm sinh (hội đồng niên 1958, hội đồng niên 1980), ở giới tính (đồng
canh nam 1967, đồng canh nữ 1967), ở trình độ học vấn (hội đồng học cấp
II, hội đồng học cấp III), ở thời gian tham gia chung một sự kiện nào đó
(hội đồng ngũ 1982, hội đồng ngũ 1979), v.v. Chúng tôi chưa làm một
thống kê chính xác về số lượng thực tế của các tổ chức xã hội tự nguyện ở
Đồng Quang. Tuy nhiên, từ sự phân chia ở trên, có thể ước tính rằng số
lượng các tổ chức kiểu này ở Đồng Quang hoàn toàn có thể đạt tới con số
hàng trăm. Số lượng và sự đa dạng các tổ chức xã hội tự nguyện ở Đồng
Quang đủ đảm bảo cho bất kì thành viên nào cũng có thể tìm cho mình một
tổ chức thích hợp khi có nhu cầu.
Nhận xét
Đăng nhận xét