nguyên lí văn học so sánh

NGUYÊN LÝ VĂN HỌC SO SÁNH

Thạc sĩ Phan Minh Thùy

Văn học so sánh là một bộ môn đã có vị trí ổn định trên thế giới song lại khá mới mẻ đối với những người học và giới nghiên cứu văn học ở Việt Nam. Vì thế, để tiếp cận bộ môn này, việc giải đáp những câu hỏi cơ bản nhất về nó là điều hết sức cần thiết.

1. Tại sao không phải so sánh văn học nào cũng là văn học so sánh?

So sánh là một thao tác tư duy rất cơ bản. Trong cuộc sống, khi ta tư duy, ta đã dùng đến thao tác này rất thường xuyên như một phần tất yếu. Văn học cũng là một lĩnh vực của tư duy, của nhận thức, mang tính đặc thù, cho nên việc sử dụng thao tác so sánh trong sáng tác và nghiên cứu văn học là một điều hết sức tự nhiên. Từ khi có văn học, nhất là văn học viết đến nay, các nhà nghiên cứu đã có ý thức so sánh khi tìm hiểu văn chương, đặc biệt là khi có những hiện tượng song hành trong văn học. Có thể nhắc đến những hiện tượng song hành tiêu biểu trong văn học Việt Nam: Nguyễn Trãi và Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Du và Nguyễn Đình Chiểu, Cung Oán Ngâm và Chinh Phụ Ngâm, … So sánh các hiện tượng văn chương trở thành một phương pháp nghiên cứu văn chương. Vậy so sánh văn chương có phải là văn học so sánh không?

So sánh văn chương là một phương pháp nghiên cứu văn học có đối tượng bất kì. Người ta có thể so sánh hai hay nhiều đoạn văn, đoạn thơ với nhau, hoặc có thể so sánh tac phẩm này với tác phẩm kia, tác già này với tác giả khác, giai đoạn với giai đoạn, trào lưu với trào lưu, so sánh niên đại, lịch đại, các hiện tượng tương đồng hoặc tương phản, v. V…

Mục đích của so sánh văn học là từ những đối tượng nghiên cứu rút ra được bản chất, quy luật tồn tại và phát triển của văn học. So sánh văn học có thể đi từ phạm vi nội bộ dân tộc tiến tới phạm vi rộng hơn bên ngoài dân tộc. Văn học còn là một hoạt động có tính giao tiếp, giao lưu nên sự so sánh là hết sức cần thiết trong phương pháp nghiên cứu.

Nhưng không phải so sánh văn học nào cũng là văn học so sánh. Văn học so sánh không phải là khoa học về mọi sự so sánh trong văn học. Văn học so sánh là một lĩnh vực, một xu hướng chỉ tiến hành nghiên cứu so sánh các hiện tượng văn học thuộc các nền văn học khác nhau của các dân tộc khác nhau, hoặc sớm hơn và hẹp hơn là thuộc các sắc tộc, các cộng đồng ngôn ngữ – văn hoá khác nhau. Nói một cách khác, Văn học so sánh nghiên cứu các mối quan hệ liên dân tộc, quốc tế trong văn học (có đối tượng xác định). Văn học so sánh là một bộ môn nghiên cứu văn học vừa có tính dân tộc, vừa có tính quốc tế.

2. Đối tượng của văn học so sánh:

Đối tượng cơ bản của văn học so sánh là các hiện tượng văn học thuộc các nền văn học khác nhau của các dân tộc khác nhau, hoặc sớm hơn và hẹp hơn là thuộc các sắc tộc, các cộng đồng ngôn ngữ – văn hoá khác nhau. Nói một cách tổng quát, Văn học so sánh nghiên cứu sự giao lưu, sự tiếp xúc các mối quan hệ quốc tế, liên dân tộc (international) giữa các nền văn chương. đọc tiếp văn học so sánh