Nghiên cứu phát triển trí tuệ (chỉ số IQ, EQ, CQ) của học sinh, sinh viên và lao động trẻ đáp ứng yêu cầu Công nghiệp hoá, Hiện đại Hoá

Nghiên cứu phát triển  trí tuệ (chỉ số IQ, EQ, CQ) của học sinh, sinh viên và lao động trẻ đáp ứng yêu cầu Công nghiệp hoá, Hiện đại Hoá

(Đề tài cấp nhà nước)

Phần I: Giới thiệu chung về đề tài

Đề tài "Nghiên cứu phát triển trí tuệ (chỉ số IQ, EQ, CQ) của học sinh, sinh viên và lao động trẻ đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá" là một trong 12 đề tài thuộc Chương trình Khoa học Công nghệ cấp Nhà nước giai đoạn 2001 - 2005 "Phát triển văn hoá, con người và nguồn nhân lực trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá", mã số KX - 05, được triển khai từ tháng 11 năm 2001 theo Quyết định số 2326/QĐ - BKHCNMT ngày 31/10/2001 của Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường (nay là Bộ khoa học Công nghệ).

Hơn 10 năm nay, vấn đề con người luôn được xem là một trong những trọng tâm nghiên cứu trong hệ thống chương trình khoa học công nghệ trọng điểm cấp Nhà nước. Chương trình nghiên cứu con người lần đầu tiên xuất hiện trong hệ thống Chương trình Khoa học Công nghệ cấp Nhà nước giai đoạn 1991 - 1995; Trong chu kỳ tiếp theo,1996 - 2000, vấn đề con người lại được tiếp tục nghiên cứu trong Chương trình Khoa học Công nghệ cấp Nhà nước "Phát triển văn hoá, xây dựng con người thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước" (mã số KHXH - 04) với đề tài "Chiến lược phát triển toàn diện con người Việt Nam trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước" (Mã số KHXH - 04 - 04). Trong Chương trình này, vấn đề con người được nghiên cứu trong mối quan hệ với văn hoá và phát triển nguồn nhân lực. Đề tài tiếp tục đi sâu nghiên cứu cơ sở khoa học của chiến lược phát triển toàn diện con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu của công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Trong Chương trình Khoa học Công nghệ cấp Nhà nước "Phát triển văn hoá, con người và nguồn nhân lực trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá" (2001 - 2005), vấn đề con người được nghiên cứu trong 4 đề tài theo 3 hướng: Định hướng giá trị và nhân cách con người Việt Nam đương đại; đo đạc các chỉ số trí tuệ và chỉ số phát triển người Việt Nam; con người công nghiệp Việt Nam. Đây là những vấn đề hầu nh− ch−a được nghiên cứu một cách hệ thống ở Việt Nam.

Đề tài KX - 05 - 06 nghiên cứu phát triển trí tuệ theo nghĩa phát hiện xu hướng phát triển của các chỉ số trí tuệ nên nhiệm vụ trọng tâm của đề tài này là đo đạc các chỉ số trí tuệ (chỉ số thông minh IQ, chỉ số trí tuệ cảm xúc EQ, chỉ số sáng tạo CQ) của học sinh, sinh viên và lao động trẻ, trên cơ sở đó dự báo xu hướng phát triển của các chỉ số này và kiến nghị các giải pháp phát triển trí tuệ tuổi trẻ Việt Nam.

1. Mục tiêu của đề tài Việc nghiên cứu đề tài KX 05 - 06 nhằm đạt được các mục tiêu sau:

- Xác định các chỉ số trí tuệ (trên một mẫu thích hợp), bao gồm chỉ số thông minh (IQ), chỉ số trí tuệ cảm xúc (EQ) và chỉ số sáng tạo (CQ) của lứa tuổi học sinh, sinh viên và lao động trẻ, sơ bộ đánh giá trình độ trí tuệ của các đối tượng này vào thời điểm hiện nay và dự báo xu hướng phát triển của trí tuệ trên cơ sở phân tích ảnh hưởng của các điều kiện xã hội đến các chỉ số đó.

- Góp phần xây dựng các luận chứng cho chiến lược và chính sách phát triển trí tuệ người Việt Nam.

- Đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển trí tuệ, chuẩn bị đội ngũ nhân lực, bồi dưỡng nhân tài đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

2. Nhiệm vụ, nội dung nghiên cứu Để thực hiện các mục tiêu trên, đề tài đã triển khai nghiên cứu các nội dung sau:

1. Nghiên cứu lý luận về phát triển trí tuệ, phương pháp luận và phương pháp kỹ thuật đo các chỉ số trí tuệ: IQ, EQ, CQ.

2. Xác định các chỉ số trí tuệ IQ, EQ, CQ của lứa tuổi học sinh, sinh viên, lao động trẻ qua đo đạc bằng các bộ trắc nghiệm chuẩn hoá trên mẫu gần 6.000 nghiệm thể.

3. Nghiên cứu phân tích các nhân tố kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến các chỉ số trí tuệ.

4. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp phát hiện, bồi dưỡng và đào tạo nhân tài (tập trung vào các lĩnh vực mũi nhọn và thế mạnh của Việt Nam).

5. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp phát triển trí tuệ học sinh, sinh viên, lao động trẻ, chuẩn bị đội ngũ nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

3. Phương pháp nghiên cứu Đề tài KX - 05 - 06 sử dụng các cách tiếp cận sau:

- Tiếp cận cấu trúc hệ thống;

- Tiếp cận logic lịch sử;

- Tiếp cận hoạt động - giá trị - nhân cách.

Với 3 cách tiếp cận trên, nhóm nghiên cứu đề tài đã sử dụng các phương pháp cụ thể sau:

- Phương pháp nghiên cứu l ý luận: Nghiên cứu sách, báo, tài liệu trong và ngoài nước liên quan đến vấn đề trí tuệ, năng khiếu, tài năng; hồi cứu các kết quả nghiên cứu của các công trình đã công bố;

- Điều tra xã hội học về công tác phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu, tài năng;

- Sử dụng các trắc nghiệm tâm lý đo các chỉ số trí tuệ IQ, EQ, CQ;

- Phương pháp chuyên gia

- Phương pháp thống kê toán học.

4. Tổ chức lực lượng nghiên cứu:

Theo quyết định số 2326/QĐ - BKHCNMT, ngày 31/10/2001 của Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ - Môi trường (nay là Bộ KHCN), PGS. TS Trần Kiều làm chủ nhiệm đề tài. Ban chủ nhiệm còn gồm PGS Trần Trọng Thủy (phó chủ nhiệm), PGS. TS Vũ Trọng Rỹ, ông Hoàng Nhật Quang là Thư ký đề tài và bà Mai Kim Oanh là thư ký hành chính.

Lực lượng nghiên cứu chính của đề tài bao gồm:

PGS. TS. Trần Kiều, Viện Chiến Lược và Chương trình giáo dục PGS.TS. Lê Đức Phúc, Viện Chiến lược và Chương trình Giáo dục  PGS.TS. Vũ Trọng Rỹ, Viện Chiến lược và Chương trình Giáo dục  PGS. Trần Trọng Thuỷ, trường Đại học SƯ phạm Hà Nội  PGS.TS. Trần Kiểm , trường Đại học SƯ phạm Hà Nội  PGS.TS. Đặng Thành H−ng, Viện Chiến lược và Chương trình Giáo dục;

PGS.TS. Nguyễn Huy Tú, trường Đại học SƯ phạm Hà Nội  TS. Nguyễn Công Khanh, trường Đại học SƯ phạm Hà Nội  Ngoài nhóm cán bộ nghiên cứu nêu trên, đề tài còn thu hút hơn 20 cán bộ Viện  Khoa học giáo dục (nay là Viện Chiến lược và Chương trình Giáo dục), Trường Đại  học SƯ phạm Hà Nội, Sở Giáo dục Hà Nội, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội.

5. Quá trình triển khai nghiên cứu  Sau khi có Quyết định của Bộ KHCN-MT, đề tài bắt đầu được triển khai từ  tháng 11 năm 2001. Trong năm 2002, đề tài tập trung vào các hoạt động sau:

- Xây dựng đề cương nghiên cứu và đề cương chi tiết của các nhánh đề tài.

- Giải quyết những vấn đề phương pháp luận chung của đề tài và làm sáng tỏ  những khái niệm công cụ qua các Seminar khoa học (trí tuệ, phát triển trí tuệ, các khái  niệm IQ, EQ, CQ; xác định phương pháp và đối tượng đo...).

- Sưu tầm, lựa chọn các trắc nghiệm đo các chỉ số IQ, EQ, CQ, thích nghi hoá  các trắc nghiệm.

- Thử và chỉnh sửa các trắc nghiệm.

- Thiết kế quy trình đo các chỉ số trí tuệ, in ấn phiếu trắc nghiệm.

Năm 2003 đề tài tập trung vào việc khảo sát các chỉ số trí tuệ (IQ, EQ, CQ) ở 3  nhóm đối tượng với số lượng:

- 3.087 học sinh phổ thông từ lớp 5 đến lớp 12 thuộc địa bàn 6 tỉnh: Hà Nội,  Hoà Bình, Đà Nẵng, Đắc Lắc, thành phố Hồ Chí Minh, Long An.

- 1.626 sinh viên của 16 trường đại học thuộc 3 khu vực: Hà Nội, Đà Nẵng,  thành phố Hồ Chí Minh.

- 1.034 người lao động tuổi dưới 45 thuộc địa bàn 6 tỉnh, thành phố: Hà Nội,  Hoà Bình, Đà Nẵng, Đắc Lắc, thành phố Hồ Chí Minh , Long An.

Đồng thời với việc khảo sát các chỉ số trí tuệ, đề tài tiến hành điều tra xã hội học về  công tác phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, tài năng ở các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải  Phòng, Nghệ An, thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Cần Thơ, Đà Nẵng, Nam Định và Thừa  Thiên Huế.

Năm 2003 đề tài tập trung vào việc xử lý, phân tích số liệu đo đạc các chỉ số trí  tuệ và số liệu điều tra xã hội học về công tác phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu, tài  năng;Thử nghiệm quy trình tuyển chọn vào các trường chuyên và lớp kỹ sư tài năng.

Từ kết quả đo đạc chỉ số phát triển trí tuệ và điều tra thực tế về công tác phát  hiện, bồi dưỡng năng khiếu, tài năng, nhóm nghiên cứu đề xuất các giải pháp phát triển  trí tuệ ở lứa tuổi thanh thiếu niên và các giải pháp phát hiện, bồi dưỡng, đào tạo nhân  tài.